از میان همه سرزمین هایی که زیر چکمه این حضرات ( اروپاییان) تخت قاپو شدند، آفریقا پذیراتر بود و امیدبخش تر. و می دانید چرا؟ چون علاوه بر مواد خامی که داشت ( و فراوان: طلا، الماس، مس، عاج و خیلی مواد خام دیگر) بومیانش بر زمینه هیچ سنت شهرنشینی، یا دینی گسترده، قدم نمی زدند. هر قبیله ای برای خودش خدایی داشت و رئیسی و آدابی و زبانی. و چه پراکنده! و ناچار چه سلطه پذیر!...
اما ما شرقی های خاورمیانه، نه چنان پذیرا بودیم و نه چنین امیدبخش. چرا؟ اگر بخواهم خودمانی تر باشم، یعنی از «خودمانی تر» حرف بزنم، باید بپرسم چرا ما شرقی ها پذیرا نبودیم؟ می بینید که جواب در خود سوال مندرج است. چون در درون کلیت اسلامی خود، ظاهرا شیئی قابل مطالعه نبودیم. به همین علت بود که غرب در برخورد با ما، نه تنها با این کلیت اسلامی درافتاد( در مساله تشویق خون آلود تشیع در اوان صفویه – در اختلاف انداختن میان ما و عثمانی ها – در تشویق از بهائی گری در اواسط دوره قاجار – و دست آخر در مقابله با روحانیت شیعی در بلوای مشروطیت به بعد...) بلکه کوشید تا آن وحدت تجزیه شده از درون را که فقط در ظاهر کلیتی داشت، هرچه زودتر از هم بدرد. و ما را نیز همچون بومیان آفریقا، نخست بدل به ماده خام کند و پس از آن به آزمایشگاهمان ببرد. اینجوری بود که در فهرست همه دائره المعارف هایی که غربی ها نوشتند، مهمترینش «دائره المعارف اسلامی» است. ما خودمان هنوز در خوابیم.
ولی غربی مرا در این دائره المعارف پای آزمایشگاه برده است. آخر هند نیز جایی در حدود آفریقا بود. با آن «تبلبل اَلسُن» و پراکندگی نژادها و مذهب ها. آمریکای جنوبی هم که یکسره از دم شمشیر اسپانیایی ها مسیحی شد و اقیانوسیه هم که خود مجمع الجزایری بود، یعنی بهترین حوزه ایجاد اختلاف ها.
جلال آل احمد / غرب زدگی، ص 30 -33
جوانی مذهبی بود؛ هیئتی و طرفدار انقلاب. خانواده‌ای مذهبی و انقلابی داشت؛ از خانواده شهدا.
رفت سربازی و برگشت.
حالا شروع کرده به حرف‌های ضدانقلابی زدن. بی‌اعتمادی به نظام در عمق وجودش رخنه کرده. دیگر هیئت هم نمی‌رود. برخلاف سال‌های گذشته، پیاده‌روی اربعین هم نرفت. به جای کربلا، خودش را رسانده بود به پاسارگاد تا با «دین کوروش» بیعت کند! می‌گوید اسلام دین عرب‌هاست...
منتشرشده در روزنامه قدس
حتی اگر سخن شکیب ارسلان نویسنده شهیر عرب را نپذیریم که «اقبال بزرگترین متفکری است که جهان اسلام در طول هزار سال اخیر به وجود آورده است»، نقش بی‌بدیل او در تفکر نوین اسلامی را نمی‌توانیم منکر شویم. با کمال تاسف باید گفت که جهان اهل‌سنت پس از اقبال لاهوری، متفکر دیگری در حد و اندازه او به خود ندید، متفکری که چون اقبال دارای تفکری جامع و منظومه‌ای باشد.
منتشرشده در روزنامه قدس
مصطفی السباعی از رهبران مشهور و تاثیرگذار اخوان‌المسلمین است که در دهه 40 قرن بیستم اخوان سوریه را بنیان گذاشت و تا دهه 60 میلادی رهبری آن را برعهده داشت. با سرکوب و زندانی شدن بسیاری از اخوانی‌های مصر از جمله حسن الهضیبی در دوره عبدالناصر و فرار بسیاری از اخوانی‌ها به سوریه و سایر کشورها، السباعی مدتی عملا به رهبر غیررسمی اخوان تبدیل شد. و این در حالی است که او خود را منادی «سوسیالیسم اسلامی» می‌نامید.
منتشرشده در روزنامه قدس
تقی‌الدین نبهانی، موسس حزب‌التحریر و از نخبگان موثر جهان اسلام در قرن بیستم بوده که متاسفانه در داخل ایران، آن طور که باید و شاید به او و حزبش پرداخته نشده است.
نبهانی در ابتدا یک اخوانی بود. و البته تا آخر نیز به کلیات فکر اخوانی وفادار ماند. اما او از جایی به این نتیجه رسید که باید از تشکیلات اخوان جدا شود و تشکیلات جدیدی راه‌اندازی کرد. تشکیلاتی که مانند اخوان‌المسلمین نبوده و به معنای واقعی کلمه «تشکیلات» باشد. تشکیلاتی به شدت منسجم و منظم و شبیه به تشکیلات قوی گروه‌های مارکسیستی. نبهانی می‌گفت اخوان موفق نخواهد شد چراکه تشکیلات منسجم و دقیقی ندارد. این بود که «حزب‌التحریر» تاسیس شد. نظم تشکیلاتی از اصول خدشه‌ناپذیر حزب‌التحریری‌هاست.
مدتی است به دلیل فعالیت در یک حوزه فرهنگی خاص به گفتگو و ارتباط با نخبگانی رهنمون شدم که غالبا اصلاح‌طلب هستند. در پی این گفتگوها، تصویر ذهنی‌ام از طرف مقابل فروریخت. هر دو طرف با تصویرهای ذهنی تخیلی از یکدیگر، درباره همدیگر قضاوت می‌کنند. نه ما می‌دانیم در ذهن آنها چه می‌گذرد و نه آنها از ذهن ما خبر دارند. از اصلی‌ترین دلایل شکل‌گیری دوقطبی در جامعه همین مسئله است.
منتشرشده در روزنامه قدس
تاثیر بالای سلفی‌های جهادی در معادلات سیاسی جهان اسلام سبب شده تا اسم آنها زیاد شنیده شود. این در حالی است که این گروه به لحاظ کمّی، حتی نسبت به سایر سلفی‌ها در موضع اقلیت قرار دارد. از مصادیق کنونی سلفیه جهادی می‌توان به القاعده، داعش و طالبان اشاره کرد. سه گروهی که اختلاف‌های بسیاری با یکدیگر دارند. القاعده امروز در سوریه با داعش درگیر است و طالبان در افغانستان در جنگ با سربازان ابوبکر البغدادی. برخلاف آنچه بسیاری از افراد می‌پندارند، ریشه سلفیت جهادی نه در عربستان و نه حتی در افغانستان، که در مصر شکل گرفته است. در این مطلب اشاره کوتاهی به مبانی فکری سلفی‌های جهادی می‌کنیم.
منتشرشده در خبرگزاری مهر
شیخ یوسف قرضاوی از مهمترین و تاثیرگذارترین شخصیت های حال حاضر جهان اسلام است. پس از بیداری اسلامی، نام او در کشور ما بیش از گذشته شنیده می شود. اما برخلاف گذشته، ستایشی در کار نیست. چراکه قرضاوی دیگر آن قرضاویِ تقریبیِ حامیِ حزب الله و مقاومت نیست. چرخش 180 درجه ای قرضاوی در قبال ایران، تشیع و حزب الله باعث شد که عده ای در ایران او را وهابی و مزدور سعودی بنامند. تحلیلی که نشان می داد این تحلیل گران میان مواضع سیاسی و مواضع فکری قرضاوی تفکیک نکرده اند. خبری که چند روز قبل منتشر شد، بسیاری از این تحلیل ها را زیر سوال برد.
منتشرشده در روزنامه قدس
مالک بن نبی از جمله متفکران تاثیرگذار جهان اسلام است که طرفداران بی‌شماری در میان اسلام‌گرایان دارد. اما متاسفانه در ایران توجه کافی به این اندیشمند نشده است.
مالک بن نبی را «فیلسوف تمدن» نامیده‌اند. او واحد تحلیل خود را نه دولت و نه جامعه که «تمدن» قرار می‌دهد. نگرش به مسائل جهان اسلام از افقی تمدنی، وجه ممیزه مالک بن نبی از بسیاری از متفکران معاصر است.
مودودی مانند بسیاری دیگر از مصلحان مسلمان، علت عقب‌ماندگی مسلمین را انحطاط معرفت دینی می‌دانست. لذا سعی کرد معرفت دینی موجود را به چالش کشیده و تحولی در آن به وجود آورد. نقطه آغاز این تحول، تحول در فهم معنای اصطلاحات اساسی قرآن کریم و به دنبال آن پی‌ریزی نظریه‌ای سیاسی بدیع در فضای فکری اهل‌سنت بود.
منتشرشده در روزنامه قدس
می توان گفت سیدقطب یکی از تاثیرگذارترین متفکر معاصر جهان اسلام است. سیدقطب آثار زیادی دارد ولی شاید مهمترین و تاثیرگذارترین اثر او آخرین کتابش یعنی«معالم فی الطریق» باشد که در زندان‌های جمال عبدالناصر نگاشته شده و به مانیفست جریان سلفیه جهادی مشهور است.
بعضی از تحلیل‌گران این کتاب را سرچشمه جریان تکفیری موجود در جهان اسلام دانسته و به شدت با آن به مخالفت برمی‌خیزند و برخی دیگر رویکرد تمدنی موجود در این کتاب را می‌ستایند. فارغ از اینکه کدام‌یک از این تحلیل‌ها درست باشد، آنچه انکارنشدنی است اهمیت بالای این کتاب است که بررسی آن را ضروری می‌نماید.
